top of page

skarby z Rybnej - cztery kąty i piec piąty

Zdjęcie autora: KingaKinga

Przeszukując kiedyś sieć trafiłam na dokument o tytule "Malowane kafle z Rybnej". Zajrzałam tam, by sprawdzić czy o naszą Rybną chodzi bo tytuł bardzo mi się spodobał, był "malowniczy".

Wszystko się zgadzało - kafle z pieca, który znajdował się w Rybnej, a dokładnie we dworze Rostworowskich. Aktualnie są własnością Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Autorem kafli był Jan Oksitowicz. Zaczęłam drążyć temat.

O samym twórcy kafli niewiele wiadomo. Przybył do Krakowa jako wędrowny garncarz gdzieś z północy Polski (prawdopodobnie z Kujaw), a może nie, być może z Kłodawy - ale nie można być pewnym - z zamiarem wyzwolenia się na mistrza na początku II połowy XIX wieku. Artysta zdobił swoje kafle rysunkami roślin oraz scenkami rodzajowymi niejednokrotnie przepełnionymi komizmem. Nie noszą znamion szczególnej regionalizacji.

Piec z kaflami autorstwa Jana Oksitowicza znajdował się (jako nieliczny skatalogowany) we dworze Rostworowskich w Rybnej i prawdopodobnie został przeniesiony z innego miejsca z inicjatywy Karola Huberta Rostworowskiego na przełomie XIX i XX wieku. Pozostawał tam do lat pięćdziesiątych, kiedy ówczesna właścicielka, pani Zofia Jednowska podjęła decyzję o jego sprzedaży do Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Nawiązałam kontakt z Muzeum, poszperałyśmy z Danką nieco w archiwach i podjęłam temat z osobą najbardziej właściwą - właścicielem dworu, panem Karolem Rostworowskim.


źródło - Leszek Dzięgiel w zeszycie naukowym Polska Sztuka Ludowa, marzec-kwiecień nr 2, 1954 Malowane kafle z Rybnej
Piec Oksitowicza z Rybnej, Leszek Dzięgiel w zeszycie naukowym Polska Sztuka Ludowa, marzec-kwiecień nr 2, 1954 Malowane kafle z Rybnej

Okazało się, że gospodarz od pewnego czasu też myślami wracał do tematu pieca - wiedział o nim, wiedział w którym pokoju się znajdował i jak nietuzinkowym był obiektem. Powoli z rozsypanych "kafelków" układanki zaczął się wyłaniać piec. I to piec wyjątkowy, masywny, wypełniający swym ciepłem cały pokój a feerią kolorów roślin i scenek rodzajowych przykuwający wzrok.

Piec składał się ze 106 kafli i zbudowany był na planie prostokątu. Kafle są kwadratowe i mają wymiar 21x21cm. Kontury malowideł były wykonywane rylcem na świeżej powierzchni kafla a następnie wypełniane odpowiednimi kolorami. Przeważają tu kolory zielony i brunatny. Tło stanowi pobiałka i jest jedynie jeden kafel o innym tle (błękitnym) co akurat sprawiło badaczom niespodziankę. Co do scen figuralnych to etnograf Leszek Dzięgiel w zeszycie naukowym Polska Sztuka Ludowa, marzec-kwiecień nr 2, 1954 Malowane kafle z Rybnej pisze

Piec z Rybnej dostarcza nam pełnej wyrazu i humoru galerii typów i sytuacji. W omawianym zespole najsilniej przejawiały się indywidualność i zainteresowania artysty, kiedy nie bez satyrycznego zacięcia utrwala z werwą i temperamentem postaci i zdarzenia zaczerpnięte z życia Krakowa II poł. XIX wieku.


Piec koił czy rozbudzał wyobraźnię lokatora pokoju? A może ogrzewając wnętrze zapraszał do "lektury"? W końcu to dom, gdzie mieszkał Karol Hubert Rostworowski (w pokoju z piecem mieszkała matka twórcy Judasza z Kariothu) a jego gościem bywał zaprzyjaźniony Józef Mehoffer. I o ile dzieła Oksitowicza w pokoju obecnie nie ma to namacalne ślady Mehoffera są... To piękne ornamenty na drzwiach malowane ręką artysty. A "malowane kafle z Rybnej"? Podróżują dalej niż śmiał sądzić w swych snach Oksitowicz - mistrz garncarski, niespokojny duch, bez mała awanturnik - po Polsce, Europie, świecie. Popatrzcie jednak sami na wybrane kafle i pokój - jak doskonałym musiały być połączeniem i jakim duchem artystycznym emanowały.


Właścicielem kolekcji kafli wspomnianych w powyższym tekście jest Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Autorem zdjęć przedstawiających kafle jest pan Andrzej Sułkowski. Tą drogą dziękuję pracownikom i dyrekcji Muzeum za życzliwość i pomoc. Panu Karolowi Rostworowskiemu serdecznie dziękuję za cały poświęcony czas i udostępnienie pomieszczeń do zdjęć oraz masę ciekawych opowieści oraz życzliwą korektę.

258 wyświetleń

Ostatnie posty

Zobacz wszystkie
komora

komora

Mały Dołek

Mały Dołek

na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer
Copyright © Vivamus 2017-2025 All rights reserved
vivamus_element_preview.png
na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer
bottom of page