top of page

od szybiku do sklepiku

Zdjęcie autora: KingaKinga

Szybików było (a właściwie jest) kilka, może nawet kilkanaście. Są na Wrzosach i w okolicy Głuchówek. Mówimy o Rybnej. O Zalasiu też.


Sklepik był (niestety nieodwołalnie "był") w Krzeszowicach. Sklepik u Ciupka - z barwnikami i pigmentami. Zaopatrywała się w nim cała okolica. I zaopatrywała go cala okolica...


Wyznaczam sobie cel w lesie i idę by sprawdzić co to jest. Nie udaje mi się, ale w pobliżu są dołki. Widać jeszcze odsypaną z jednej strony ziemię na brzegu. To rozwiewa wątpliwości czy to naturalne zagłębienia np lejki krasowe. Przyszłam tu jednak po co innego i to właśnie bardziej mi zaprząta głowę więc o dołkach zapominam. Na kilka dni...


Chatka pana Jana - pijemy kawę i rozmawiamy o Wrzosach, Orleju, kolejce, kopalni, wykopywaniu, wydobyciu, dołkach... Że wydobywano w Rybnej, że mało kto o tym wie.

W końcu dotarło do mnie. Trochę po czasie, bo dopiero w domu, ale ważne że dotarło i nie daje spokoju. Wracam do pana Janka po kilku dniach.


Wydobywano glinkę - piękną białą glinkę. Szybiki (jak to ładnie brzmi) były na tyle głębokie, że kopaliny wyciągano z nich wiadrami opuszczanymi na sznurach. Na tyle głębokie, że zakładano drewniany szalunek by je wzmocnić. Na tyle głębokie, że ktoś się w jednym z nich utopił...

Glinkę wydobywano jeszcze stosunkowo niedawno, bo pan Jan podaje mi nazwiska osób, które się tym trudniły.


Glinka ogniotrwała – ilasta skała osadowa o barwie od jasnoszarej do brunatnoczarnej, niekiedy czerwonawa. Jej głównym składnikiem jest kaolinit, prócz tego zawiera illit, kwarc, rutyl i zwęglone szczątki roślinne. Dobrej jakości glinkę ogniotrwałą cechuje plastyczność. Poprzez ciśnienie warstw nadległych skała ta twardnieje i przechodzi w łupki ogniotrwałe. W Polsce występuje w Górach Świętokrzyskich, na Dolnym Śląsku i w okolicach Krakowa. Używana jako surowiec w produkcji materiałów ogniotrwałych w przemyśle ceramicznym, w przemyśle chemicznym, papierniczym i gumowym. Wykorzystuje się ją także jako środek oczyszczający, np. do oczyszczania wody, olei. Cegły z glinki ogniotrwałej służą do wyrobu cegieł lub płytek umieszczanych np. we wnętrzu pieców, kominków, kominów. Zwykle wytworzone materiały wytrzymują temperaturą do 1650°C, przy wysokiej odporności do 1775°C (https://pl.wikipedia.org/wiki/Glinka_ogniotrwa%C5%82a)

Białe glinki wykorzystywano jako materiał do produkcji cegieł ogniotrwałych oraz barwnika do zdobienia naczyń glinianych. Naczynia gliniane? Nie ma w okolicy lepszego w tym specjalisty niż pan Stanisław Matyjasik. Zaglądam do niego i podpytuję. Z Rybnej nie zdobywał materiału do zdobienia, jeździł do Brodeł. Z całą pewnością jednak chodzi o tę właśnie glinkę. Pan Stanisław pokazuje mi kawałek zaschniętej. Łatwo zasycha, łatwo rozpuszcza się w wodzie i znowu zasycha. Materiał doskonały. Oglądam zdobione nią naczynia. Na brązowej ceramice - białe maźnięcia, wyglądają bardzo naturalnie.


Na Wrzosy, w miejsca gdzie wydobywano glinę wracam kilkukrotnie, podobnie jak do pana Janka, który opowiada o życiu tego przysiółka, o jego tajemnicach i urokach. Nie udaje mi się dociec jaką drogę glinki pokonywały zanim z Rybnej docierały na półki sklepu państwa Ciupków w Krzeszowicach, ale prawdopodobnie w formie proszków do rozpuszczania w wodzie. Udało mi się za to dotrzeć do zdjęć gdzie znajdował się ów sklep w Rynku. Dzięki uprzejmości pana Andrzeja prowadzącego stronę www.facebook.com/Krzeszowice-i-okolice-Moja-kolekcja-Andrzej-Niezabo możemy zobaczyć miejsce gdzie stał sklep. Na czarno-białym zdjęciu jest to kamienica z lewej strony na dalszym planie.


Wydobywanie białej glinki z Rybnej. Wrzosów i Orleja mocno już się zatarło z świadomości, sklepu z barwnikami w kamienicy na krzeszowickim rynku nie ma już od dawna. Pozostały dołki - są jeszcze głębokie i trudno je przeoczyć, choć trudno się domyślić ich pochodzenia, ale i one będą coraz bardziej płytkie, aż znikną...


Szybiki oraz w drodze do nich



Gliniane naczynia z pracowni pana Stanisława Matyjasika


Dziękuję bardzo wszystkim osobom, dzięki którym powstał ten post



173 wyświetlenia

Ostatnie posty

Zobacz wszystkie
w Puszczy

w Puszczy

komora

komora

na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer
Copyright © Vivamus 2017-2025 All rights reserved
vivamus_element_preview.png
na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer na spacer
bottom of page